Patates

Patates, patlıcangiller ailesine dahil ve toprağın altındaki yumru biçimindeki kısımları gıda olarak kullanılan bir sebzedir. Bütün dünyada buğday ve mısırdan sonra üçüncü sırada en çok üretilen tarım bitkisidir.

Patatesin Tarihi

Patatesin bütün dünyada yaygın bir gıda olarak kullanılmaya başlanması oldukça geç dönemlerde başlamış olsa da insanlık tarihinde etkili olmuş bir gıda türü. İspanyol askerleri 1536 yılında işgal ettikleri Peru’da İnka halkının patates yediğini görmüşler ve örnekleri İspanya’ya göndermişler. Çiftçilerin patatesin buğday veya arpadan daha kolay yetiştirildiğini görmeleri yüzünden patates tarımı kısa sürede bütün Avrupa’da yaygınlaşmış.

Öyle ki Avrupa’da 16. yüzyıldan itibaren özellikle gelir düzeyi iyi olmayan ailelerin sofrasında en önemli yemek patates olmaya başlamış. 1840’lı yıllarda patates bitkisini etkileyen ciddi bir bulaşıcı hastalık bütün Avrupa’ya yayılınca patates üretimi çok düşmüş ve Avrupa’da yaygın bir açlık baş göstermiş. Bu açlık nedeniyle yüzbinlerce kişi yaşamını kaybetmiş ve birçok Avrupalı da kuzey Amerika’ya göç etmiş.

Patates cipsinin ortaya çıkışı da bir başka ilginç olay. 1853 yılında ABD’de New York yakınındaki Saratoga Springs kasabasında bir restoranda bir müşteri kızarmış patates dilimlerini çok kalın bulur ve mutfağa geri gönderir. Mutfakta aşçı George Crum bu müşteriye çok kızar ve inadına bu kez patatesleri çok ince dilimler halinde keser, yağda iyice kızartır ve üzerine bol tuz serperek tabağı geri gönderir. Müşteri bunu çok sever, hatta “patates cipsi” denilen bu tür hızlı biçimde yaygınlaşır. Kızılderili ve zenci melezi olan aşçı George Clum bunun patentini almamış ama kısa süre içinde kendi restoranını açacak kadar ünlü olmuş.

Patates Türleri

Günümüzde dünyada çok çeşitli renklerde ve tatlarda patates türleri olsa da genel olarak üç çeşit patates vardır.
Yağlı patates; kesildiğinde bıçağa bir miktar yağlı sıvının bulaştığı türdür. Bunların kabukları daha açık renkli ve incedir. Bu tür patateslerin dilimleri çabuk parçalanmadığı için yemeklerde kullanılır.
Nişastalı patates; içlerinde yağ oranı azdır ve kabukları koyu renkli ve kalındır. Bunlar özellikle kızartma veya cips yapımında kullanılır.
Her iki türün arasındaki patates türleri; hem biraz yağlı hem de nişastalıdır ve genel kullanım için tercih edilmelidir.

Patates Zehirli Olabilir

Patates bitkisinin yeşil yaprakları, sapı ve köklerinde “solanin” denilen bir zehir bulunur. Patates uygun olmayan ortamlarda beklerse rengi yeşile dönüşmeye ve tomurcuklanmaya başlar. Beklemiş ve yeşil renkli veya tomurcuklu patateslerde de solanin zehiri oluşur. Bu zehir aslında bitkinin diğer canlılara karşı bir savunma biçimidir.

Solanin insanlarda fazla miktarda alınırsa sindirim ve sinir sistemini etkileyen bir zehirlenme yapabilir. Zehirlenmenin belirtileri kusma, ishal, karın ağrısı, halsizlik ve ağır durumlarda koma durumu gelişebilir. Bu yüzden yeşil renkli ve tomurcuklu patateslerin yenmesi kesinlikle tavsiye edilmez.

Patates Besin Değerleri

100 gr patateste;
Kalori: 76 kcal
Toplam yağ: 0,1 gr
Sodyum: 6 mg
Potasyum: 421 mg
Karbonhidrat: 17 gr
Diyet lifi: 2,2 gr
Şeker: 0,8 gr
Protein: 2 gr
Vitamin A: 2 IU
Vitamin C: 19,7 mg
Kalsiyum: 12 mg
Demir: 0,8 mg
Vitamin B6: 0,3 mg
Magnezyum: 23 mg